عوارض سرب در مهندسی الکترونیک
مسعود رادپور – تماس شغلی با سرب در مشاغلی مانند مهندسین الکترونیک و پژوهشگران الکترونیک و رباتیک امری روزمره و غیرقابل‌اجتناب می‌باشد و از طرفی دیگر بانوان شاغل در بخش مونتاژ بردهای الکترونیک بسیار بیشتر از آقایان تحت تأثیر عوارض این عنصر قرار دارند. سرب یکی از 4 عنصر پرمصرف در جهان می‌باشد که کاربرد فراوانی دارد و می‌تواند باعث مشکلات فیزیولوژی و رفتاری در انسان و حیوانات شود.
منابع اصلی آلوده به سرب:
- آلودگی محیط
- آلودگی آب‌ها
- آلودگی هوا
- غذا حاوی سرب
- محیط کار والدین
- غبار یا بخارهای حاوی سرب
- لوازم آرایشی آلوده به فلزات سنگین مانند سرب و جیوه
سازمان جهانی بهداشت در خصوص مسمومیت با سرب و خطرات ناشی از آن هشدارهای لازم را داده است. سرب انتشار یکنواختی در بدن موجودات زنده ندارد و تنها 1% از سرب در خون ذخیره می‌گردد و 99% دیگر در بافت‌ها و اسکلت ذخیره می‌گردند.
عوارض سرب در بدن
سرب می‌تواند از طریق جایگزینی با کلسیم در فرایندهای وابسته به کلسیم در بدن مانند نقش داشته باشد که باعث عوارضی مانند
- رشد
- یادگیری
- حافظه
- شناختی
- عاطفی
- اختلال یادگیری
- ضریب هوشی
- پیش فعالی
- اثرگذاری بر سلول‌های عصبی
- تأثیر در عملکرد حرکتی انسان
- مشکلات رفتاری و پرخاشگری
- مهارت‌های حرکتی در کودکان
- مهارت‌های خواندن و ریاضی
منابع سرب:
بیشترین مصرف فلز سرب در بخش حمل‌ونقل و الکترونیک می‌باشد. صنایع باطری‌سازی، رنگ، کابل و صنایع شیمیایی شامل صنعت نفت و صنعت پالایش و ذوب، کبریت‌سازی، انواع پلاستیک و ساختمان‌سازی و در صنایع مهندسی و الکترونیک به‌صورت لحیم استفاده می‌گردد که در افراد مرتبط با این مشاغل مواجهه با سرب ایجاد می‌گردد. جذب سرب در این افراد تحت تأثیر سن، رژیم غذایی، وضعیت آهن و کلسیم بدن و همچنین ویژگی شیمیایی ذرات جذب شده اندازه، شکل معدنی، حلالیت و گونه‌های مختلف سرب قرار دارد.
علایم مسمومیت با سرب:
شامل مسمومیت حاد و مزمن می‌باشد که در نوع حاد قرارگیری در معرض سرب بالا از طریق دستگاه گوارش یا تنفس :
گرفتگی عضلانی
دردهای شکمی
یبوست.
علایم ابتدایی مواجهه با سرب شامل:
گیجی
خستگی
بی‌خوابی
حواس‌پرتی
درد مفاصل
دردهای گوارشی
اختلال تمرکز و حافظه
درد عضلات دست و پا
علائم مسمومیت نرونی
سردرد، گیجی، کاهش سطح هوشیاری، کما، صرع، التهاب عصب بینایی و بی‌خوابی از علائم مسمومیت نرونی هستند.
اختلال در سیستم تولید مثل مانند نازایی در مردان، سقط جنین، آرتریت ناشی از نقرس و اختلالات کلیوی گزارش شده است.
تشخیص مسمومیت با سرب:
متداول‌ترین علامت کلینیکی مسمومیت با سرب اسپاسم روده کوچک است که با یبوست شدیدی همراه می‌باشد و درد در اطراف و پائین ناف. نشانه دیگر مسمومیت خاکستری‌رنگ شدن لثه‌ها است.
نحوه دفع سرب از بدن:
سرب جذب نشده توسط بدن از طریق کلیه‌ها دفع میشود. تنفس نیز به‌عنوان عوامل اصلی دفع سرب می‌باشد. سرب اغلب در گلبول‌های قرمز (99%) یافت میشود و در بافت نرم بدن توزیع میشود.
به همین علت است که کبد، ریه، طحال و کلیه دارای غلظت بالایی از این عنصر هستند.
چرا مسمومیت با سرب در کودکان و زنان باردار مهم است؟
جفت و مکانیزم محافظ خون در مغز حفاظتی کامل در برابر نفوذ سرب ندارد و به همین دلیل به‌آسانی وارد بدن جنین و کودکان می‌گردد و از طرفی دیگر سلول‌های آندوتلیال که مویرگ های مغز درحال‌رشد را تشکیل می‌دهند نسبت به اثرات سرب از سلول‌های فرد بالغ حساس‌تر می‌باشند. بانوان بسیار بیشتر از آقایان تحت تأثیر این عنصر قرار می‌گیرند.
